चीन – कोभिड-१९ को पाँच वर्षपछि चीनमा अर्को रहस्यमय भाइरसको प्रकोपले स्वास्थ्य क्षेत्रलाई चुनौती दिइरहेको छ। यो भाइरसलाई ह्युमन मेटाप्न्युमोभाइरस (एचएमपीभी) भनिन्छ, जुन चीनका विभिन्न भागमा तीव्र रूपमा फैलिरहेको छ।
चीनको स्वास्थ्य अधिकारीहरूले मानिसहरूलाई मास्क लगाउन, हात धुने र भीडभाडबाट टाढा रहन सुझाव दिएका छन्। तर, यो भाइरस के हो, यसले कसरी असर पुर्याउँछ, र यसको उपचारका विकल्प के-के छन्? यसबारे विस्तृत जानकारी यस समाचारमा समावेश गरिएको छ।
एचएमपीभी के हो?
एचएमपीभी एक आरएनए भाइरस हो, जसले श्वासप्रश्वास प्रणालीलाई प्रभावित गर्छ। यो भाइरस Pneumoviridae परिवार र Metapneumovirus प्रजाति मा पर्छ।
यो भाइरस पहिलोपटक सन् २००१ मा डच अनुसन्धानकर्ताहरूले बालबालिकाको श्वासप्रश्वासको समस्या अध्ययन गर्ने क्रममा पत्ता लगाएका थिए। तर, यस भाइरसको उत्पत्ति झण्डै ६० वर्षअघि नै भएको वैज्ञानिकहरूले बताएका छन्।
एचएमपीभी कसरी फैलिन्छ?
यो भाइरस मुख्यतः संक्रमित व्यक्तिको खोकी र हाछ्युँबाट निस्कने थोपाहरूको माध्यमबाट सर्छ। साथै, संक्रमित व्यक्तिको सम्पर्कमा आउँदा वा दूषित सतहहरू छोएपछि पनि यो सर्न सक्छ।
यस भाइरसको इन्क्युबेसन अवधि तीनदेखि पाँच दिन सम्मको हुन्छ। कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली भएका मानिसहरूमा यो भाइरस पुनःपुनः संक्रमण गर्न सक्छ।
लक्षणहरू
एचएमपीभीले सामान्यतया सामान्य रुघा र ज्वरो जस्तै लक्षण देखाउँछ। तर, गम्भीर अवस्थाहरूमा यसले निम्न समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ:
- खोकी
- ज्वरो
- नाक बन्द हुने
- सास फेर्न गाह्रो हुनु
- घरघर आवाज
- गम्भीर अवस्थामा ब्रोंकाइटिस र निमोनिया
एचएमपीभी हिउँद र वसन्त ऋतुले संक्रमणको चरम अवस्थामा पुग्ने गर्दछ। यसले विशेष गरी बालबालिका, वृद्धवृद्धा, र कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली भएका व्यक्तिलाई प्रभावित गर्छ।
२०२१ मा ल्यान्सेट ग्लोबल हेल्थ मा प्रकाशित एक रिपोर्ट अनुसार, पाँच वर्ष मुनिका बालबालिकामा यस भाइरसले गम्भीर श्वासप्रश्वास समस्याका कारण एक प्रतिशत मृत्यु हुने गरेको देखिएको छ।
चीनमा बढ्दो संक्रमण
हाल चीनका विभिन्न भागहरूमा एचएमपीभीका घटनाहरू द्रुत गतिमा बढिरहेका छन्। १६-२२ डिसेम्बर २०२४ को बीचमा चीनको रोग नियन्त्रण केन्द्र (CDC) का तथ्यांक अनुसार, उत्तरी प्रान्तहरूमा यस भाइरसका धेरै केसहरू देखिएका छन्।
विशेष गरी, १४ वर्ष मुनिका बालबालिकामा यो संक्रमणको दर उच्च रहेको छ। स्वास्थ्य अधिकारीहरूले रिपोर्ट गरे अनुसार, यो भाइरसका कारण बालबालिका र कमजोर व्यक्तिमा श्वासप्रश्वासको गम्भीर समस्या देखिएको छ।
चीनको तयारी र सतर्कता
चीनको रोग नियन्त्रण निकायले प्रयोगशाला रिपोर्ट र केस पुष्टि गर्ने प्रक्रिया लागू गरेको छ। उनीहरूले निम्न सावधानी अपनाउन सुझाव दिएका छन्:
- भीडभाडमा मास्क लगाउने
- नियमित रूपमा हात धुने
- घरभित्र राम्रो हावा आवतजावत हुने व्यवस्था गर्ने
- व्यक्तिगत स्वच्छता कायम राख्ने
- स्वास्थ्यमा समस्या देखिए तुरुन्त अस्पताल जाने
चीनले अज्ञात रोगहरूको अनुगमनका लागि छुट्टै प्रणाली विकास गरिरहेको छ। यसले नयाँ रोगको प्रकोप व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्ने अधिकारीहरूको विश्वास छ।
उपचार र रोकथामका उपायहरू
एचएमपीभीको लागि कुनै निश्चित खोप उपलब्ध छैन। उपचार सामान्यतया लक्षणहरूको नियन्त्रणमा आधारित हुन्छ।
- ओभर-द-काउन्टर औषधि जस्तै: एसिटामिनोफेन वा आइबुप्रोफेनले ज्वरो र दुखाइ कम गर्न मद्दत गर्न सक्छ।
- डिकन्जेस्टेन्ट्स ले नाकको बन्दाबन्दी कम गर्न उपयोगी हुन सक्छ।
- कमजोर प्रतिरक्षा भएका व्यक्तिले चिकित्सकको परामर्शमा विशेष औषधि लिनुपर्छ।
गम्भीर अवस्थामा फोक्सो परीक्षण (ब्रोंकोस्कोपी) गरी भाइरसको निदान गरिन्छ।
नेपालका लागि सन्देश
भारतसँगको खुला सिमानाका कारण यो भाइरस नेपाल भित्रिने उच्च सम्भावना रहेको विज्ञहरूले बताएका छन्। सरकारले स्वास्थ्य सतर्कता अपनाउन र संक्रमण नियन्त्रणका लागि सीमा क्षेत्रमा हेल्थ डेस्क स्थापना गर्नुपर्ने आवश्यकता औँल्याएको छ।
यस भाइरसको संक्रमणबाट बच्न:
- भीडभाडबाट टाढा रहनुहोस्।
- व्यक्तिगत स्वच्छतामा ध्यान दिनुहोस्।
- मास्क प्रयोग गर्नुहोस्।
- लक्षण देखिएमा तुरुन्त स्वास्थ्य जाँच गराउनुहोस्।
निष्कर्ष
कोभिड-१९ पछि चीनमा एचएमपीभीको प्रकोपले फेरि एकपटक विश्वलाई सतर्क गराएको छ। कमजोर स्वास्थ्य प्रणाली भएका देशहरूका लागि यो भाइरस ठूलो चुनौती बन्न सक्छ। समयमै सावधानी अपनाउनु र स्वास्थ्य व्यवस्थालाई सुदृढ गर्नु नै यो संकट समाधानको प्रमुख उपाय हो।
सूचना स्रोत: चीनको CDC, ल्यान्सेट ग्लोबल हेल्थ रिपोर्ट, र अन्तर्राष्ट्रिय समाचार एजेन्सीहरू।
