सोनाम ल्होछार: परिचय र उत्पत्ति
सोनाम ल्होछार तामाङ समुदायको मुख्य चाड हो, जुन नेपालको हिमाली तथा पहाडी क्षेत्रका तामाङ समुदायहरूमा धुमधामका साथ मनाइन्छ। ‘ल्हो’ को अर्थ वर्ष र ‘छार’ को अर्थ नयाँ हो, जसको संयुक्त अर्थ ‘नयाँ वर्ष’ हुन्छ। यो चाड प्रायः माघ महिनाको अन्त्यतिर (तिब्बती पात्रो अनुसार) मनाइन्छ। सोनाम ल्होछारको सुरुवात तिब्बतको बोन्पो धर्म र तिब्बती सभ्यतासँग जोडिएको मानिन्छ।
सोनाम ल्होछार मनाउने क्रममा परिवार तथा समुदायहरूबीच मिलन, परम्परागत नाचगान, तथा विशेष परिकारहरूको आदानप्रदान गरिन्छ। यो अवसरमा तामाङ समुदायका मानिसहरूले लामाहरूको आशीर्वाद लिने चलन छ। बौद्ध गुम्बाहरूमा पूजा गरी शान्तिको कामना गरिन्छ। पुरुष, महिला र बालबालिकाहरू परम्परागत पोशाक लगाएर जातीय संस्कृतिको प्रस्तुति दिन्छन्। घर आँगन सफा गर्ने र नयाँ भाँडाकुँडा तथा वस्त्रहरू किन्ने चलन पनि यस चाडको महत्त्वपूर्ण पक्ष हो।
ल्होछारको परिचय
ल्होछार तिब्बती मूलबाट उत्पत्ति भएको नयाँ वर्षको पर्व हो, जुन नेपालको विभिन्न समुदायहरूले आ–आफ्ना विशेष पहिचान र परम्परासहित मनाउने गर्दछन्। ‘ल्हो’ को अर्थ वर्ष र ‘छार’ को अर्थ नयाँ भन्ने हुन्छ। नेपालमा मुख्यतया तीन प्रकारका ल्होछार प्रचलित छन्: सोनाम ल्होछार, तामू ल्होछार, र ग्याल्बो ल्होछार। यी तीनै पर्वहरूले सम्बन्धित समुदायहरूको सांस्कृतिक जीवनमा विशेष महत्त्व राख्दछन्।साेनाम ल्हाेछार बाहेकका अन्य २ ल्हाेछारहरूकाे छाेटाे परिभाषा तल गरिएकाे छ ।
.jpg)
१. तामू ल्होछार (गुरुङ समुदाय)
तामू ल्होछार गुरुङ समुदायको नयाँ वर्ष हो, जुन पौष महिनाको अन्त्यतिर मनाइन्छ। यो पर्वमा घर आँगन सफा गरिन्छ, नयाँ लुगा लगाइन्छ र सामूहिक भोज गरिन्छ। गुरुङहरू गुम्बामा भेला भएर पूजा गर्दछन् र एकआपसमा शुभकामना साटासाट गर्दछन्। परम्परागत नृत्य ‘रोधी’ मा युवायुवतीले उत्साहका साथ सहभागीता जनाउँछन्।
२. ग्याल्बो ल्होछार (शेर्पा र भोटे समुदाय)
ग्याल्बो ल्होछार शेर्पा र भोटे समुदायको प्रमुख चाड हो। यो पर्व फागुन महिनामा मनाइन्छ। बौद्ध धर्मको महत्त्वपूर्ण अंग मानिने यस चाडमा गुम्बामा विशेष पूजा गरिन्छ। घरहरू सजाइन्छन् र पुराना चीजहरू हटाएर नयाँ वस्त्र र सजावट ल्याइन्छ। शेर्पाहरू आफ्नो पारम्परिक पोशाकमा नाचगान गर्दै सामूहिक भोजमा सहभागी हुन्छन्।
ल्होछारहरूको तुलना
तीनै ल्होछार समुदायहरूको सांस्कृतिक पहिचानसँग गाँसिएको भए पनि तिनको समय र परम्परामा केही भिन्नता छ। सोनाम ल्होछारले तामाङ समुदायको पहिचान झल्काउँछ भने तामू ल्होछार गुरुङहरूको समाजलाई झल्काउँछ। ग्याल्बो ल्होछार भने हिमाली क्षेत्रको भोटे तथा शेर्पा समुदायसँग विशेष सम्बन्धित छ। ती सबै चाडहरूले नयाँ ऊर्जा, परिवार मिलन, र सांस्कृतिक संरक्षणको सन्देश दिन्छन्।
निष्कर्ष
ल्होछारहरू केवल पर्व मात्र नभएर नेपाली समाजको सांस्कृतिक विविधता र समृद्धिको प्रतीक हुन्। यी पर्वहरूले सबैलाई एकताको सूत्रमा बाँध्न मद्दत गर्दछ। चाहे सोनाम ल्होछार होस्, तामू ल्होछार होस् वा ग्याल्बो ल्होछार—यी सबै चाडहरूले समुदायहरूको ऐतिहासिक, धार्मिक र सांस्कृतिक मूल्यलाई झल्काउने कार्य गर्दछन्।
